Narratief onderzoek toont impact armoedebeleid gemeente Apeldoorn

In 2023 en 2024 voerde de gemeente Apeldoorn het actieplan armoede uit, met als doel inwoners met financiële problemen beter te ondersteunen. Het plan omvatte regelingen zoals de stadspas en de energietoeslag, gericht op het verlichten van de financiële druk en het versterken van de bestaanszekerheid. SenseGuide onderzocht de impact van deze aanpak door niet alleen naar cijfers en statistieken te kijken, maar juist naar de verhalen achter de cijfers. Dit narratief onderzoek bood inzicht in hoe het beleid door inwoners wordt ervaren – niet alleen in materiële zin, maar vooral op emotioneel en sociaal vlak. De uitkomsten laten zien dat armoede meer is dan een tekort aan geld; het gaat ook over het gevoel van zekerheid, vertrouwen en erkenning.

Een blik achter de cijfers

De kracht van narratief onderzoek ligt in het blootleggen van gevoelens en ervaringen die achter de cijfers schuilgaan. Uit de verhalen van 343 inwoners werd duidelijk dat financiële problemen niet alleen leiden tot praktische uitdagingen – zoals het betalen van rekeningen of het kopen van voedsel – maar ook diepe sporen nalaten in het sociale en mentale welzijn van mensen. Financiële stress blijkt niet alleen een economische kwestie te zijn, maar ook een sociale en emotionele last. Het constant moeten balanceren tussen noodzakelijke uitgaven en het tekort aan middelen brengt gevoelens van schaamte, machteloosheid en sociale isolatie met zich mee.

Een deelnemer verwoordde het treffend: "Op het moment struggle ik erg financieel. Alles is erg duur geworden, ik moet mijn eigen tandarts betalen wat erg duur is want mijn verzekering is al op. Ik wil gewoon gezond leven maar dat lijkt financieel onmogelijk tegenwoordig." Dergelijke persoonlijke verhalen maken duidelijk dat armoede niet alleen over geld gaat. Ze laten zien hoe financiële problemen het dagelijks leven beïnvloeden en hoe het gevoel van controle en waardigheid onder druk komt te staan.

De spanning tussen beleid en realiteit

Het actieplan armoede biedt op papier waardevolle ondersteuning. De stadspas en energietoeslag worden door veel inwoners als positief ervaren omdat ze directe verlichting bieden bij het betalen van basisbehoeften zoals energie en kleding. Toch blijft er een spanning tussen de bedoelingen van het beleid en de ervaringen van inwoners. Regelingen helpen inwoners om te overleven, maar zelden om vooruit te komen. Voor sommige huishoudens voelt het als een pleister op de wonde – het biedt tijdelijke verlichting, maar geen structurele oplossing voor de onzekerheid die armoede met zich meebrengt.

Het narratief onderzoek liet zien dat bestaanszekerheid meer is dan financiële stabiliteit. Inwoners die persoonlijk contact hadden met armoede-aanpakkers rapporteerden een sterker gevoel van zekerheid en vertrouwen dan inwoners die alleen via digitale kanalen deelnamen. De menselijke maat speelt hier een cruciale rol: het gevoel dat iemand je ziet, luistert en begrijpt, blijkt minstens zo belangrijk als financiële hulp. Persoonlijke ondersteuning zorgt ervoor dat inwoners zich gehoord en erkend voelen, wat bijdraagt aan een gevoel van grip op hun situatie.

Tegelijkertijd is er frustratie over bureaucratische obstakels. Complexe aanvraagprocedures en het herhaald moeten aanleveren van dezelfde informatie worden door inwoners als ontmoedigend ervaren. Eén van de deelnemers verwoordde het als volgt: "Elk jaar krijg je papieren die ik moet invullen, maar ik kan dat niet. Mijn situatie verandert niet meer, dat wordt niet beter. Dit zou toch gewoon automatisch moeten gaan?" Deze ervaring laat zien dat het niet alleen gaat om wát er wordt aangeboden, maar ook hóe het wordt aangeboden. De onzekerheid en stress die gepaard gaan met ingewikkelde procedures ondermijnen het effect van de hulp. Inwoners ervaren hierdoor niet alleen praktische drempels, maar ook het gevoel dat ze telkens opnieuw hun recht op hulp moeten bewijzen.

De rol van vertrouwen en erkenning

Het vertrouwen in de gemeente hangt nauw samen met de ervaringen met het actieplan. Inwoners die daadwerkelijk gebruikmaakten van regelingen zoals de stadspas en de energietoeslag, gaven aan meer vertrouwen te hebben in de gemeente dan inwoners die geen gebruik maakten van deze regelingen. Toch blijft dat vertrouwen kwetsbaar. Inwoners die zich onvoldoende gehoord of ondersteund voelen, gaven aan dat hun vertrouwen in de gemeente laag is. Het gevoel dat hulp afhankelijk is van ingewikkelde regels of willekeurige besluiten, zorgt ervoor dat sommige inwoners zich niet erkend voelen.

Het narratief onderzoek liet zien dat vertrouwen niet alleen ontstaat door effectieve maatregelen, maar ook door hoe inwoners zich behandeld voelen. Persoonlijke aandacht, directe communicatie en het gevoel serieus genomen te worden, blijken minstens zo belangrijk voor het vertrouwen als de financiële steun zelf. De menselijke maat maakt hier het verschil tussen hulp ontvangen en je daadwerkelijk geholpen voelen.

Armoede als sociale kwestie

Een opvallend inzicht uit het onderzoek is dat financiële stress vaak samengaat met sociale uitsluiting. Ongeveer 60% van de deelnemers gaf aan dat financiële problemen ertoe leiden dat ze sociale activiteiten moeten missen. Het gebrek aan financiële ruimte om deel te nemen aan sociale activiteiten, zoals sportclubs of culturele evenementen, zorgt ervoor dat inwoners zich geïsoleerd voelen van hun omgeving. Dit versterkt het gevoel van buitensluiting en belemmert de opbouw van sociale netwerken, die juist essentieel zijn voor het doorbreken van armoede.

Het actieplan richt zich vooral op het creëren van financiële stabiliteit, maar het onderzoek laat zien dat het sociale en mentale aspect van armoede nog onderbelicht blijft. Inwoners ervaren niet alleen financiële stress, maar ook gevoelens van eenzaamheid en gebrek aan perspectief. Het gevoel dat er geen ruimte is om te dromen of vooruit te komen, maakt dat armoede vaak als uitzichtloos wordt ervaren. Het narratief onderzoek bracht deze onderliggende dynamieken helder in beeld en laat zien dat armoedebeleid verder moet gaan dan het bieden van financiële steun alleen.

Van financiële hulp naar structurele bestaanszekerheid

De verhalen van inwoners maken duidelijk dat financiële hulp alleen niet voldoende is om structurele bestaanszekerheid te realiseren. Het actieplan biedt verlichting, maar geen duurzaam perspectief. Het gevoel van zekerheid komt niet alleen voort uit financiële stabiliteit, maar ook uit het gevoel dat je ertoe doet, dat je gehoord wordt en dat je het recht hebt om ondersteuning te krijgen zonder schaamte of schuldgevoel.

SenseGuide adviseert de gemeente Apeldoorn om de leefwereld van inwoners centraal te stellen in het beleid. Dat vraagt om meer directe verbinding met inwoners: luisteren naar hun verhalen, begrijpen wat ze dagelijks ervaren en daarop inspelen met passende ondersteuning. Alleen door deze leefwereld echt te kennen, kan het beleid aansluiten bij de werkelijke behoeften en zorgen van inwoners. Armoede draait immers niet alleen om een gebrek aan geld – het gaat ook over waardigheid, verbondenheid en vertrouwen.

Conclusie

Het narratief onderzoek van SenseGuide liet zien dat het actieplan armoede inwoners helpt om te overleven, maar nog onvoldoende bijdraagt aan structurele bestaanszekerheid. De persoonlijke verhalen onthullen dat financiële steun belangrijk is, maar dat het gevoel van erkenning en sociale verbondenheid minstens zo cruciaal is. De spanning tussen beleid en praktijk zit niet alleen in de effectiviteit van de maatregelen, maar ook in hoe deze worden ervaren. Door financiële hulp te combineren met persoonlijke ondersteuning en het versterken van sociale netwerken, kan het beleid beter aansluiten op de complexe realiteit van armoede. Het narratief onderzoek biedt daarmee niet alleen inzicht in de effecten van het beleid, maar ook in de menselijke dimensie die nodig is om bestaanszekerheid écht te versterken.