Een stadsdeel vol verhalen

Soms ontdek je pas wat er echt speelt als je niet harder gaat praten maar zachter gaat luisteren. Dat gebeurde in Dukenburg. Een Nijmeegs stadsdeel met veel gezichten. Druk en divers. Warm en soms kwetsbaar. Het Preventieplatform Dukenburg wilde beter begrijpen hoe ouders het opvoeden ervaren. Wat hen gelukkig maakt. Wat hen in de weg zit. En waarom sommige gezinnen moeilijk te bereiken zijn, terwijl het aanbod er wél is.

We kozen voor een aanpak die begint bij vertrouwen. Daarom werkten we met sleutelpersonen uit de wijk zelf. Moeders, vrijwilligers, actieve bewoners. Inwoners uit Dukenburg die met één been in het wijkcentrum staan en met het andere dicht genoeg bij andere gezinnen om hen echt te bereiken. Zij haalden 172 verhalen op. Niet als onderzoekers, maar als vertrouwde gezichten. Dat maakte het verschil.

Wat deze verhalen lieten zien, ging verder dan de onderzoeksvraag. Veel verder zelfs. Dat is precies de kracht – en misschien ook de magie – van narratief onderzoek.

Waarom sleutelpersonen het verschil maakten

Verhalen komen pas los als mensen zich veilig voelen. Als ze merken dat hun woorden niet beoordeeld worden. Sleutelpersonen hebben dat vertrouwen al. Ze kennen de schoolpleinen en keukentafels. Ze kennen de kleine zorgen en stille trots. Mensen hoeven niets uit te leggen. De sleutelpersoon snapt de context al voor de helft. Daardoor zakt de drempel meteen.

Een moeder vertelde haar verhaal in het Arabisch. Dat voelde veiliger. De sleutelpersoon begreep alles zonder dat er eerst afstand overbrugd moest worden. Anderen deelden ervaringen die ze nooit tegen een hulpverlener zouden zeggen. “Tussen ons,” zei iemand. Maar toch werd het verhaal opgenomen. Omdat het goed voelde.

Zonder deze vertrouwde figuren was het onderzoek half zo rijk geweest. Ze bereikten juist de gezinnen waar iedereen naar zocht, maar niemand binnenkwam. Daarmee vormden ze feitelijk een sociaal sensornetwerk: een groep mensen die dicht genoeg bij bewoners staat om signalen op te vangen die anders onder de radar blijven. Warm, levend en geworteld.

Verhalen die de onderzoeksvraag overstegen

De centrale vraag van het onderzoek was helder. Hoe bereik je ouders beter? Welke drempels ervaren zij? Wat werkt wel en wat werkt niet?

Maar verhalen houden zich niet aan onderzoeksgrenzen. Ze lopen breder, dieper, menselijker. Een gesprek over een activiteit eindigt bij zorgen over veiligheid. Een vraag over opvoeding raakt opeens aan armoede of isolatie. Een verhaal over een schooldag onthult hoe ingewikkeld het is om hulp te vragen.

Tijdens de analyse werd duidelijk dat het onderzoek méér liet zien dan bereik. Het liet zien hoe ouders de wijk ervaren. Hoe ze omgaan met drukte, met botsende verwachtingen, met onzekerheden. Hoe veiligheid en vertrouwen onder de oppervlakte altijd meespelen. En hoe kleine dingen grote invloed hebben op hun dagelijks leven.

Dat is de kracht van narratief onderzoek: het laat zien dat de echte vragen vaak achter de eerste vraag liggen.

Wat de verhalen lieten zien

De meeste ouders in Dukenburg doen het goed. Ze zijn betrokken, verantwoordelijk en zoeken hun eigen weg. Ongeveer 90 procent ervaart geen grote problemen. Ze vinden activiteiten. Ze waarderen wat er is. Ze krijgen steun uit hun netwerk.

Maar er is ook een groep van ongeveer tien procent die drempels ervaart. Niet omdat ze niet willen. Maar omdat het leven vol is. Omdat vervoer lastig is. Omdat communicatie niet altijd duidelijk is. Omdat ze soms te moe zijn om nog iets extra’s te doen.

Veiligheid kwam veel terug. Niet alleen als feit maar als gevoel. Een moeder vertelde dat haar kinderen nooit alleen naar buiten mogen. Een ander zei: “Ik wil haar beschermen, maar ik weet niet of ik dat kan.” Dat zijn geen bijzaken. Ze bepalen hoe ouders leven en opvoeden.

Vertrouwen bleek een sleutelthema. Ouders vertrouwen geen organisaties, maar mensen. Een herkenbaar gezicht. Iemand die blijft. Iemand die doet wat hij zegt. Als dat ontbreekt, haken ouders af. Niet uit onwil, maar uit voorzichtigheid.

Wat het onderzoek opleverde

De verhalen zijn niet alleen data. Ze zijn richtingaanwijzers. Ze laten zien waar beleid schuurt en waar het goed gaat. Ze geven woorden aan ervaringen die anders stil blijven.

Belangrijke opbrengsten:

• Het bereikprobleem is kleiner én specifieker dan gedacht. Het gaat niet om grote aantallen, maar om herkenbare drempels in een kleine groep.
• Vertrouwen is de basis. Niet een folder of flyer maar een relatie die blijft.
• Veiligheid is een onderstroom. Ouders koppelen opvoeden aan bredere zorgen.
• Samenwerking kan beter. Ouders ervaren versnippering waar het systeem dat niet ziet.
• Activiteiten hebben waarde, maar alleen als ze aansluiten bij het dagelijks leven.

Tijdens de sensemaking-sessie zagen we hoe deze inzichten landden. Professionals herkenden zichzelf. Zagen blinde vlekken. Voelden de spanning tussen beleid en leefwereld. En merkten dat de verhalen niet alleen gingen over ouders, maar ook over hun eigen manier van werken.

Wat narratief onderzoek hier laat zien

Narratief onderzoek doet iets wat andere vormen van onderzoek vaak missen. Het opent betekenislagen. Het laat zien hoe beleid landt in het echte leven. Het maakt voelbaar wat cijfers alleen niet kunnen vertellen.

Het heeft drie grote effecten:

1. Het brengt verborgen realiteiten aan het licht. Omdat verhalen worden opgehaald door vertrouwde mensen.
2. Het verbindt data met beleving. Omdat bewoners hun verhalen zelf duiden.
3. Het versterkt eigenaarschap en samenwerking. Omdat iedereen meedoet aan betekenisgeving.

Zo ontstaat inzicht dat niet alleen klopt, maar ook raakt.

En nu?

De verhalen uit Dukenburg vragen niet om méér aanbod. Ze vragen om beter afgestemd aanbod. Om herkenbare gezichten. Om samenwerking die minder versnipperd is. Om communicatie die rust brengt in plaats van extra druk. En vooral om de moed om te blijven luisteren.

Sleutelpersonen spelen daarin een belangrijke rol. Zij zijn de brug tussen leefwereld en beleidswereld. Niet als project of instrument, maar als een manier van werken. Hun nabijheid en gezag maken beleid menselijker. En helpen voorkomen dat gezinnen buiten beeld raken.

Het onderzoek laat zien dat echte verandering begint bij luisteren. Niet eenmalig, maar als onderdeel van hoe we samen werken aan een wijk die gezonder, veiliger en meer verbonden is.

Meer weten?

Het volledige rapport vind je bij SenseGuide.

Wil je verkennen hoe werken met sleutelpersonen en verhalen ook in jouw wijk of stad het verschil kan maken? Neem contact op met Dave van Mourik voor een toelichting of een sessie over hoe deze aanpak duurzaam kan landen in lokaal beleid en praktijk.